Wpływ nieprawidłowo eksploatowanej oraz konserwowanej wentylacji i klimatyzacji na koszty

Jeśli nie czytałeś jeszcze naszego tekstu o różnicach pomiędzy klimatyzacją a wentylacją, to koniecznie nadrób zaległości. Omawiamy w nim zasady działania jednej i drugiej instalacji oraz poruszamy temat skutków ich nieprawidłowej eksploatacji. Dzisiejszy artykuł to kontynuacja cyklu – skupiamy się na pogłębieniu analizy wpływu zaniedbań przy korzystaniu i konserwowaniu wentylacji i klimatyzacji na koszty i na zużycie energii, a także przybliżamy aspekty prawne.

Wymogi prawne dotyczące instalacji wentylacyjnej

Ze względu na bardzo precyzyjne wymogi prawne, szczególną uwagę instalacji wentylacyjnej poświęca się na etapie projektowania obiektu. Należy dokonać prawidłowego doboru centrali wentylacyjnej do powierzchni nieruchomości, zapewniając przy tym odpowiednie parametry powietrza wewnątrz pomieszczeń. Sieć kanałów, elementów nawiewnych i wywiewnych należy dobrać dla każdego pomieszczenia odpowiednio w zależności od jego zastosowania i ilości osób, które  w nim przebywają. Po zakończeniu budowy urządzenia znajdują się najczęściej na gwarancji, a producent określa częstotliwość i zakres przeglądów konserwacyjnych, mających na celu utrzymanie pełnej sprawności i efektywności obiegu powietrza. Jednak często po tym okresie centrale wentylacyjne przeglądane są nieregularnie i bardzo pobieżnie, a z kanałami wentylacyjnymi nie robi się nic przez wiele lat. Tak wygląda praktyka w Polsce, jednak czy jest to standard i faktycznie instalacja wentylacyjna nie podlega żadnym regulacjom prawnym, a brak stałych konserwacji nie wpływa na funkcjonowanie obiektu?

Niestety nie. Zacznijmy od tego, że przepisy unijne (m.in. norma pl EN 15780) oraz polskie (m.in. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dn. 16.08.1999 (Dz.U. 74/99)), ale także Prawo Budowlane określają częstotliwość kontroli i czyszczenia, które najczęściej nie są stosowane. Przykładowo centra handlowe (podobnie jak m.in. biura, hotele, szpitale czy budynki mieszkalne) podlegają, według przepisów unijnych, pod średnią klasę czystości, co oznacza obowiązkową:

• kontrolę jednostki uzdatniającej powietrze – 1 x na rok,
• kontrolę i wymianę filtrów – 1 x na rok,
• kontrolę nawilżaczy – 2 x na rok
• kontrolę przewodów – 1 x na 2 lata
• kontrolę urządzeń końcowych – 1 x na 2 lata

Choć wspomniane przepisy określają:

• sposób oceny poziomu higieny instalacji,
• zasady kwalifikowania ciągów do czyszczenia,
• częstotliwość inspekcji i czyszczenia;
• dobór właściwych metod czyszczenia;
• zasady kontroli wykonanych prac

praktyką w Polsce jest jedynie zapewnienie:

• pełnej drożność i szczelności przewodów i urządzeń,
• utrzymania pełnego wymaganego przekroju kratek wentylacyjnych,
• realizacji wymaganych robót konserwacyjnych i remontowych,
• realizacji zaleceń pokontrolnych wydawanych przez upoważnione organy kontroli i nadzoru, w razie uzasadnionej potrzeby – kontrole stanu technicznego instalacji i urządzeń wentylacyjnych.

Porównanie polskich oraz europejskich standardów jasno pokazuje, że skupiamy się na aspektach projektowych, a nie faktycznym utrzymaniu czystości instalacji.

Jakie są skutki nieprawidłowej eksploatacji i konserwacji, a przede wszystkim braku czyszczenia instalacji wentylacyjnej? Ryzykujemy głównie pieniędzmi oraz… zdrowiem!

W aspekcie technicznym nieregularnie czyszczona instalacja wentylacji powoduje spadek wydajności wymiany powietrza i zaburzenie cyrkulacji względem zalecanych i projektowych wytycznych. Centrala z czasem staje się coraz mniej wydajna, poszczególne podzespoły pracują coraz intensywniej i zużywają się szybciej. Efektem jest większe zużycie energii elektrycznej, znaczne zwiększenie nakładów finansowych na naprawy, a finalnie zdecydowanie częstsze niż zalecane wymiany całych central wentylacyjnych na nowe.

Spadek efektywności wymiany powietrza, generuje szereg problemów dla użytkowników i najemców powierzchni. Może bardzo negatywnie wpływać na ocenę nieruchomości, wysokość czynszu oraz wyniki kontroli służb i firm zewnętrznych.

W obiektach użyteczności publicznej, centrach handlowych czy biurowcach coraz częściej stosuje się obróbkę powietrza poprzez kanały wentylacyjne, co zapewnia skuteczne utrzymanie temperatury i wilgotności. Dzięki zastosowaniu agregatów chłodzących, nagrzewnic oraz nawilżaczy i osuszaczy, powietrze zaciągane z zewnątrz może zapewniać w pełni komfortowe warunki funkcjonowania. Wymaga to jednak dużych nakładów finansowych na etapie projektu i budowy. Aby inwestycja była skuteczna i zwróciła się w kilkuletnim okresie eksploatacji, konserwacja instalacji musi być w pełni zgodna z założeniami, a każdy przegląd musi prowadzić do określenia pełnego monitoringu stanu i wydajności całej instalacji. W innym przypadku początkowe koszty nigdy się nie zwrócą, a użytkowanie i naprawy instalacji będą generowały coraz większe koszty eksploatacyjne. Wydajność wymiany powietrza, jego schładzania lub ogrzewania będzie zaburzona i niezgodna z zakładaną.

Nieczyszczona klimatyzacja i wentylacja oznaczać może problemy ze zdrowiem

Kolejnym aspektem, wspólnym dla klimatyzacji i wentylacji, jest kwestia zdrowia użytkowników, pracowników, najemców, właścicieli oraz klientów. Na przestrzeni lat w kanałach i na filtrach w wentylacji rozmnażają się bakterie oraz grzyby powodujące w głównej mierze infekcje dróg oddechowych. Podobne problemy powoduje niewłaściwa konserwacja urządzeń klimatyzacyjnych. Efektem jest również zmniejszenie efektywności pracowników, częstsze zwolnienia lekarskie i zastępstwa co przekłada się na wzrost kosztów zatrudnienia. Wiele przeprowadzonych badań wskazuje na negatywny wpływ braku odpowiedniej ilości świeżego powietrza na większe zmęczenie pracowników, spadek ich efektywności i chęci do pracy, jak również większą skłonność do przerw w pracy.

W przypadku centrów handlowych negatywny wpływ ilości i czystości powietrza zaobserwować można również na klientach, a tu wpływ na sprzedaż, a więc na aspekt finansowy jest jeszcze większy. Klient, któremu nie został zapewniony pełen komfort przebywania w pomieszczeniach, nawet jeśli dotyczy to spraw niedostrzegalnych na pierwszy rzut oka, ma mniejszą skłonność do spędzania większej ilości czasu w  obiekcie, a co za tym dokonuje mniej zakupów. Prawidłowa cyrkulacja powietrza, zapewnienie komfortu termicznego to pierwszy krok do uzyskania satysfakcji klienta punktu handlowo-usługowego. Jeśli ktoś, nawet podświadomie, czuje się dobrze to jego skłonność do zakupów jest zdecydowanie większa.

Kolejny aspekt to sprawa wizualna i marketingowa. Brudne powietrze przechodzące przez instalację wentylacyjną to zabrudzone sufity i anemostaty, wyraźne zabrudzenia ścian, konieczność częstszego odświeżania ścian i sufitów w pomieszczeniach, a więc generowanie kosztów remontowo-budowlanych. Użytkownicy i klienci w dzisiejszych czasach coraz częściej zwracają uwagę na czystość, szczególnie w kwestii powietrza. Brudne anemostaty nie stanowią dobrej reklamy obiektu. Z drugiej strony regularne konserwacje central i kanałów pozwala na redukcję kosztów serwisów sprzątających, ponieważ czyszczenie wentylacji, zgodnie ze wspomnianymi normami pozwoli na utrzymanie czystości kratek i urządzeń końcowych, a w efekcie wpłynie na ograniczenie zakresu zadań serwisu sprzątającego.