Wszystko, co warto wiedzieć o czynnikach chłodniczych do klimatyzacji

Zdecydowana większość urządzeń klimatyzacyjnych (klimatyzatory, pompy ciepła) i chłodniczych (lodówki, lady chłodnicze) wykorzystuje do działania czynniki chłodnicze. Są to substancje gazowe lub ciekłe, uczestniczące w procesie wymiany ciepła. W poniższym tekście przybliżymy Ci, jakie czynniki chłodnicze stosowane są obecnie, skąd się biorą i jaki mają wpływ na środowisko.

Trochę fachowych pojęć, czyli R410A, R22, R32, R410A…

Do najpopularniejszych czynników ziębniczych wykorzystywanych w standardowych urządzeniach klimatyzacyjnych, stosowanych do zapewnienia komfortu w biurowcach, domach i mieszkaniach należy obecnie gaz R410A. Jeszcze kilka lat temu praktycznie wszystkie urządzenia tego typu produkowało się na bazie freonu R22. Od roku coraz większą popularnością cieszy się z kolei czynnik R32. W perspektywie kilku lat całkowicie wyprze z rynku urządzenia na R410A. Czym różnią się te czynniki chłodnicze i skąd biorą się trendy w ich wykorzystywaniu?

Czynniki chłodnicze: regulacje prawne i ekologia

Głównym powodem przechodzenia producentów urządzeń klimatyzacyjnych na inne rodzaje substancji chłodzących są względy ekologiczne. Niemniej istotne są wprowadzane przez Unię Europejską oraz ustawodawców coraz ostrzejsze regulacje prawne.

Popularny jeszcze kilka lat temu czynnik R22 kwalifikuje się obecnie do grupy Substancji Zubożających Warstwę Ozonową (SZWO). Został on całkowicie wycofany z produkcji. Stosowanie podobnych substancji stwierdzono m. in. w dezodorantach, co nagłaśniano kilka lat temu. Efektem ich wykorzystywania na szeroka skalę (a dokładniej ulatniania się do atmosfery w związku z powstawaniem nieszczelności) jest postępujące niszczenie warstwy ozonowej Ziemi. Odpowiada ona m. in. za blokowanie promieni ultrafioletowych szkodliwych dla organizmów żywych.

Stosowane obecnie substancje, takie jak R410A, należą do substancji określanych jako Fluorowane Gazy Cieplarniane (FGC). Wypuszczane w nadmiarze powodują tworzenie specjalnej powłoki. Utrudnia ona ucieczkę energii cieplnej z promieni słonecznych odbitych od powierzchni Ziemi z powrotem w przestrzeń kosmiczną.

Podstawa prawna

Zgodnie z zaleceniami światowych organizacji, Unii Europejskiej oraz krajowych regulacji prawnych, szkodliwe czynniki z grupy FGC zastępuje się powoli substancjami ekologicznymi. Mowa tu o substancjach takich jak R32. Ich negatywny wpływ na ocieplanie klimatu na Ziemi jest wielokrotnie mniejszy. W Polsce reguluje to Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych wraz z późniejszą nowelizacją z 2017 roku. Napisana została głównie na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014. Istotnym źródłem jest również  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009). Dodatkowo ekologiczne czynniki charakteryzują się lepszymi właściwościami chłodzącymi. Oznacza to, że urządzenia o nie oparte są wydajniejsze. Na podstawie nowych wytycznych potencjał do tworzenia efektu cieplarnianego mierzy się za pomocą wskaźnika GWP. GWP oznacza global warming potential, czyli potencjał wpływu na globalne ocieplenie. W dużym uproszczeniu porównuje on szkodliwość danej substancji do szkodliwości dwutlenku węgla (CO2).

Czynniki chłodnicze podlegają kontrolom i ewidecji

Warto wiedzieć, że wprowadzane przepisy nie tylko ograniczają zastosowanie szkodliwych substancji, ale wprowadzają również szereg mechanizmów. Mechanizmów kontrolowania i ewidencjonowania urządzeń i instalacji posiadających znaczące ilości czynnika chłodniczego, który potencjalnie może dostać się do atmosfery.
W krajach Unii Europejskiej obowiązkowo prowadzone są bazy wszystkich urządzeń zawierających określone ilości substancji. Próg określany w zależności od szkodliwości gazu: dla czynnika R410A wynosi obecnie 2,40 kg na instalację, natomiast dla R32 aż 7,41 kg. Bazy zawierają także przypisanie dokładnych danych posiadacza takich urządzeń. Na właścicielu urządzeń, które wymagają rejestracji w bazie, ciążą również obowiązki. Są to m. in. coroczne (a przy większych układach półroczne lub kwartalne) wykonywanie prób szczelności. Niemniej istotne jest aktualizowanie w cyfrowej bazie informacji o wszystkich czynnościach serwisowych ingerujących w substancję ziębniczą. Monitoruje się również rynek obrotu czynnikiem chłodniczym. Każdy kupujący choćby jedną butlę takiego gazu musi przekazywać coroczne sprawozdania do odpowiednich organów państwowych zajmujących się ochroną środowiska.